De volgende stap - Frans-Jan W. Parmentier

23 keer. Zo vaak al heeft de VN zijn jaarlijkse klimaatconferentie gehouden in een poging om een gevaarlijke opwarming van de aarde te voorkomen. De conferenties in Kyoto en Parijs ken je ongetwijfeld, maar zijn vast weinig mensen die zich de andere 21 vergaderingen kunnen herinneren. En dat is ook niet vreemd, want vaak wordt er veel gepraat maar weinig besloten. Verwachtingen voor de 23e editie die deze en volgende week in Bonn wordt gehouden, nu Trump uit het Parijsakkoord is gestapt, zijn dan ook laag. Als er niks mis gaat, zal men het al een succes vinden.

Maar het klimaat is toch al gered? In Parijs hadden we toch afgesproken dat de aarde niet meer dan 2 graden, het liefst slechts 1,5 graden, mag opwarmen? Ja, maar het Parijsakkoord is een pragmatisch verdrag waarbij landen zelf kunnen bepalen hoeveel ze reduceren. Er zijn geen verplichtingen. Met de huidige toezeggingen zijn we op weg naar een gevaarlijke opwarming van de aarde van 3 graden. De komende VN klimaatconferenties moeten er dus voor zorgen dat landen met betere maatregelen komen.

Dat het goed mis is, blijkt uit een net verschenen report van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Dat laat zien dat de hoeveelheid CO₂ in de atmosfeer nog nooit zo snel toenam als vorig jaar, tot op recordhoogte. Om gevaarlijke klimaatverandering te vermijden moeten emissies juist snel omlaag. Wellicht nog sneller dan dat ze omhoog gingen.

Politici maken graag mooie sier door veel te praten over klimaatverandering maar de werkelijkheid laat veel te wensen over. Zo presenteerde de nieuwe Nederlandse regering een zeer ambitieus klimaatbeleid, maar een onafhankelijke berekening liet zien dat ze de helft niet waar kunnen maken. Ook het verder dichtdraaien van de gaskraan van Europa’s grootste gasveld is ondanks een reeks aardbevingen niet aan de orde in Nederland. En alhoewel de Canadese premier Justin Trudeau zich graag groener voordoet dan zijn conservatieve voorganger, die uit het Kyotoprotocol stapte, staat ook deze linkse politicus nieuwe olieboringen toe en nemen de emissies nog steeds niet af.

Maar het kan nog veel hypocrieter.

De gouverneur van Alaska, Bill Walker, heeft onlangs aangekondigd aan de doelstellingen van het Parijsakkoord te willen voldoen. Een duidelijke boodschap uit een arctische staat waar temperaturen twee keer zo snel stijgen als in de rest van de wereld. De permafrost die grote delen van de staat bedekt is daardoor aan het ontdooien, wat op een dramatische wijze zichtbaar is in het kustdorpje Shishmaref. Omdat het zeeijs wegsmelt en de bodem ontdooit, slaan door winterstormen aangejaagde golven steeds meer van de kust weg waardoor huizen één voor één in zee verdwijnen. De kosten om de ruim 500 inwoners te verplaatsen naar het vasteland worden op meer dan honderd miljoen dollar geschat. Naast Shismaref zijn er nog vele andere dorpjes die hetzelfde lot te wachten staat.

Maar in dezelfde week dat de gouverneur uit Amerika’s meest noordelijke staat de alarmbel over het klimaat luidde, liet hij ook een heel ander geluid horen: hij wil naar meer olie boren. Midden in het Arctic National Wilderness Refuge. Een natuurgebied in het noordoosten van Alaska, groter dan Spitsbergen. De opbrengst van de olie zou dan gebruikt moeten worden om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Een ethische spagaat en een klassiek voorbeeld van het Noorse spreekwoord "in je broek piesen om warm te blijven".

Ondanks verzet van de inheemse bevolking is dit politiek weinig controversieel in Alaska. Al decennialang proberen lokale politici olieboringen toe te staan in wat het grootste natuurgebied van de VS is. Maar dat heeft niks te maken met klimaat en alles met de economie: de olie-industrie zegt zelf verantwoordelijk te zijn voor een derde van de werkgelegenheid in de staat, en voor ruim 85% van de inkomsten.

Klinkt dat bekend? Ja, je kan zeggen dat Alaska een extreem spiegelbeeld is van de situatie in Noorwegen. Ook daar staat de overheid liever nieuwe olieboringen toe dan dat ze de economie voorbereidt op een olievrije toekomst en dat onze bijdrage aan klimaatverandering gestopt wordt.

Als de wetgevende en uitvoerende machten hun taak verzaken om ons te beschermen tegen klimaatverandering, maar juist het tegenovergestelde doen, blijft er nog maar één tak van de Trias Politica over waarvan we kunnen hopen dat ze haar verantwoordelijkheid wel neemt: de rechterlijke macht.

Volgende week begint in Oslo de klimaatrechtszaak van Greenpeace en Natur og Ungdom (Natuur en Jeugd) tegen het besluit van de regering om olieboringen in de Barentszzee toe te staan. De olieboringen vormen de aanleiding, maar wat hier uiteindelijk op het spel staat is niets minder dan ons collectieve recht op een toekomst zonder gevaarlijke klimaatverandering.