Lokale stromingen - Frans-Jan W. Parmentier

Vlak voor de zomer bevond ik me toevallig op de publieke tribune van het raadhuis van Amsterdam, waar de gemeenteraad debatteerde of de stad een klimaatcrisis moest uitroepen. Extinction Rebellion, een internationale beweging van klimaatactivisten, had hier succesvol actie voor gevoerd, en een stuk of acht rebellen luisterden aandachtig op de, verder lege, tribune naar het debat. Nadat een kleine fractie van rechtspopulisten voor de vorm wat tegensputterde, nam de gemeenteraad met een overduidelijke meerderheid het voorstel aan.

Het leek een mooi resultaat voor een klimaatbeweging die een jaar geleden nog niet eens bestond, en de klimaatactivisten juichten dan ook bij het verlaten van de raadszaal. Maar ondanks dat de Nederlandse hoofdstad de eerste plaats in het land was die de klimaatcrisis uitriep, zwegen de landelijke media hierover. Er waren slechts wat berichten in de lokale krant over een ander symbolisch voorstel uit hetzelfde debat: dat men in de gemeenteraad een "klimaatklok" gaat ophangen, die laat zien wat ons resterende CO₂-budget is. Concreet beleid om daadwerkelijk iets aan de klimaatcrisis te doen was niet besproken in de raad. Veel symboliek dus en niet concreet – daarmee viel er voor de media weinig te melden.

b//-->Maar heeft het wel zin om daadkrachtig klimaatbeleid te verwachten van een gemeente? De klimaatcrisis is een globaal probleem dat maatregelen op nationaal en internationaal niveau vereist. Lokaal klimaatbeleid is toch zeker een druppel op een gloeiende plaat?

Nee, in tegendeel. Een meerderheid van de wereldbevolking woont in een stad, en de overgang naar een milieuvriendelijke samenleving kan dus goed op dat niveau bewerkstelligd worden. Bovendien is lokaal klimaatbeleid het meest zichtbaar: door de aanleg van fietspaden en de aanschaf van elektrische bussen, bijvoorbeeld, kunnen we in ons dagelijks leven ervaren dat de overgang naar een klimaatvriendelijke samenleving haalbaar is. Dat schept een breed draagvlak onder de bevolking – en successverhalen maken het voor weifelende gemeentebesturen moeilijk om vol te houden dat hetzelfde beleid niet van toepassing zou zijn in hun eigen stad. Goed voorbeeld doet goed volgen, heet dat.

Gemeentes kunnen bovendien het voortouw nemen wanneer op nationaal en internationaal niveau weinig voortgang geboekt wordt. In de Verenigde Staten zijn al 427 plaatsen, waaronder de metropolen New York en Los Angeles, maar ook kleine gehuchten, onderdeel van de “Mayors National Climate Action Agenda”. Deze gemeentes, waar 20% van de Amerikaanse bevolking leeft, hebben toegezegd dat ze, in tegenstelling tot de regering, de doelstellingen van het Parijsakkoord wel gaan naleven. Samen kunnen ze de schade die Trump aan het klimaat toebrengt flink beperken, door bijvoorbeeld energieverbruik, transport en afvalverwerking klimaatvriendelijker te maken.

Klimaatbeleid op gemeenteniveau is dus een essentieel onderdeel van de oplossing van de klimaatcrisis. Maar dat moet verder gaan dan alleen de beperking van de CO₂-uitstoot. Op lokaal niveau ligt er een grote verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de impact van klimaatverandering zo klein mogelijk blijft. Niemand zal een nieuwe woningwijk voorstellen onder een instabiele bergwand, maar hoe zit dat met bebouwing in de buurt van een rivier? Wat als extreme neerslag in de toekomst vaker voorkomt en voor overstromingen en aardverschuivingen zorgt? Of kan men de watervoorziening wel garanderen als droogtes zoals die van vorig jaar vaker gaan voorkomen?

We kunnen niet verwachten dat gemeentes zelf de competentie hebben om hier op te antwoorden, door in de klimaatwetenschap te duiken en die te vertalen naar hun eigen regio. Maar dat hoeft ook niet: het Noorse klimaatservicesenter, een initiatief van o.a. het Noorse Meteorologissche Instituut, heeft klimaatprofielen opgesteld voor elke regio van het land. Aan de hand daarvan kan bekeken worden hoe, volgens de laatste wetenschap, men verwacht dat het lokale klimaat in de toekomst zal veranderen. Hierdoor kan een gemeente de juiste maatregelen nemen om zich tegen klimaatverandering te weren.

En dat is misschien wel de belangrijkste taak van de gemeente. Alhoewel sterk klimaatbeleid op gemeenteniveau hard nodig is, aarzelen veel politieke partijen om hier echt wat aan te doen, omdat ze hun eigen invloed onderschatten of denken dat klimaatmaatregelen onpopulair zijn. Maar wanneer klimaatbeleid faalt, op welk beleidsniveau dan ook, zullen de gevolgen van klimaatverandering juist op lokaal niveau gevoeld worden – ongeacht de milieubewustheid van de gemeenteraad. En als dit het gevolg is van een slechte voorbereiding, is het ook de lokale politiek die er het eerst op aangesproken wordt.

Een raad voor oplettende kiezers en komende gemeenteraadsleden: goed gemeentebeleid betekent niet alleen dat we ons uiterste best doen om het klimaatprobleem op te lossen, maar ook dat we voorbereid zijn op de klimaatveranderingen die we vandaag de dag al zien, en op wat mogelijk nog gaat komen.